Karma & wedergeboorte

Voor boeddhisten verwijst de term karma naar het principe dat handelingen gevolgen hebben. Het Sanskriet woord karma betekent gewoon 'handeling', maar vanuit boeddhistisch oogpunt kunnen we niet over onze handelingen nadenken zonder de ethische aard ervan te overwegen. In het boeddhisme hangt dit af van de intentie of geestestoestand achter onze handelingen. Karma verwijst daarom naar opzettelijke handelingen die leiden tot toekomstige gevolgen. De term voor de gevolgen van deze handelingen is karma vipaka.

Het is gemakkelijk te begrijpen hoe dit op psychologisch niveau werkt. De manier waarop we denken bepaalt de persoon die we in de toekomst zullen worden door de gewoonten en eigenschappen te ontwikkelen die onze persoonlijkheid vormen. Op hun beurt geven onze persoonlijkheden ons leven karakter.

Als iemand spreekt of handelt met een onreine geest, dan volgt het lijden hem zoals het wiel de voet van de os volgt. Als iemand met een zuivere geest spreekt of handelt, volgt het geluk hem als zijn schaduw die nooit wegtrekt.

De Boeddha, Dhammapada

Hetzelfde geldt voor onze handelingen: als je tegen iemand schreeuwt, zullen ze waarschijnlijk terugschreeuwen en als je oneerlijk bent, zullen mensen je waarschijnlijk niet vertrouwen. Dit karma noemen is zeggen dat onze ethiek meer is dan een kwestie van persoonlijke voorkeur. Het maakt echt uit of we vaardig of onvaardig handelen.

Als bepaalde handelingen onmiddellijk waarneembare gevolgen hebben, hoe zit het dan met de gevolgen die we niet zo gemakkelijk kunnen traceren? Het boeddhisme spreekt hier van een karmische orde van voorwaardelijkheid die belangrijk is, zelfs als we niet direct kunnen waarnemen hoe het werkt. De karmische gevolgen van een handeling kunnen rijpen in dit leven of in een toekomstig leven en evenzo kan iets dat in dit leven gebeurt het gevolg zijn van onze handelingen in een vorig bestaan. Volgens de boeddhistische leer voelen we op elk bewust moment de effecten van onze daden uit het verleden en hebben we het vermogen om er al dan niet vaardig op te reageren.

Karma is vooral belangrijk als we de boeddhistische leer over wedergeboorte beschouwen, die stelt dat de effecten van karma na de dood doorgaan en resulteren in het leven van een nieuw wezen.

Vragen en antwoorden over de renaissance

Wat is de fundamentele leer van het boeddhisme over wedergeboorte?

Het boeddhisme is van mening dat het leven dat we nu leven slechts het laatste is in een reeks levens, zonder waarneembaar begin. Op dezelfde manier zal ons bewustzijn na onze dood geboorte geven aan een toekomstig wezen in een volgend leven. De verschillende scholen van het boeddhisme leren allemaal dat er een wedergeboorte is, dat hoe we wedergeboren worden afhangt van onze ethische daden in dit leven en dat het doel van boeddhistische beoefening is om aan wedergeboorte te ontsnappen. Dit geloof, of een versie ervan, wordt algemeen aangehangen in boeddhistische en hindoeïstische culturen.

Moet ik in wedergeboorte geloven om boeddhisme te beoefenen?

Het boeddhisme nodigt mensen uit om zelf te zien of de leer waar en effectief is. Je kunt ze testen en zien of ze zinvol zijn. Het is echter moeilijk om wedergeboorte op deze manier te testen en voor sommige mensen lijkt het alsof ons gevraagd wordt iets te accepteren zonder bewijs.

De meeste boeddhistische praktijken en leringen zijn niet afhankelijk van het geloof in wedergeboorte en je kunt ze beoefenen of je er nu in gelooft of niet. Dat gezegd hebbende, wedergeboorte is een belangrijk onderdeel van veel boeddhistische leringen en tradities. Dus als je er sceptisch over bent, moedigen veel boeddhistische leraren een houding van onbevangen nieuwsgierigheid aan.

Zelfs als we de waarachtigheid van wedergeboorte niet kunnen verifiëren, kunnen we de aard van bewustzijn verkennen door meditatie, en veel boeddhistische beoefenaars vinden dat het logischer is als ze zelf begrijpen dat de geest een veel breder bereik heeft dan we gewoonlijk denken.

Traditioneel wordt gezegd dat als we geloven dat we na de dood verder zullen gaan, we meer gemotiveerd zullen zijn om ethisch te handelen en de Dharma te beoefenen dan wanneer we denken dat de dood volledige vernietiging betekent. Wedergeboorte plaatst onze ervaringen, en in het bijzonder onze ethische handelingen, in dit leven binnen een reis die over meerdere levens plaatsvindt.

O, jij die ver vooruit denkt, die gelooft dat de dood niet zal komen, die je overgeeft aan de nutteloze activiteiten van dit leven, als je nu met lege handen zou terugkeren, zou het doel van je leven dan niet verward zijn? Weet te herkennen wat je werkelijk nodig hebt! Dit is een heilige lering [voor bevrijding]! Dus zou je deze heilige leer niet in praktijk moeten brengen, vanaf dit moment?

Het Tibetaanse Boek van de Doden

Onderwees de Boeddha werkelijk wedergeboorte of was dit een latere toevoeging?

Omdat de teksten die ons over de Boeddha vertellen waarschijnlijk zijn ontstaan voordat ze werden opgeschreven, weten we niets zeker over de Boeddha. Maar wedergeboorte is een constante lering in de oudste bronnen en als we iets over de Boeddha kunnen zeggen, kunnen we zeggen dat hij wedergeboorte onderwees.

Er wordt ook gezegd dat hij de waarheid van wedergeboorte heeft ervaren. In de nacht van zijn ontwaken zou de Boeddha drie “visionaire intuïties” hebben gehad. De eerste was de kennis van zijn vorige geboorten; de tweede was de kennis van de vorige geboorten van andere wezens; en de derde was de kennis dat de destructieve krachten die tot wedergeboorte leiden in hem vernietigd waren. Met andere woorden, volgens de bronnen speelde wedergeboorte een centrale rol in de ervaring van Ontwaken die hem tot Boeddha maakte.

Als het boeddhisme leert dat er geen eeuwige ziel of essentie is, wat is wedergeboorte dan?

De boeddhistische leer is heel duidelijk: zelfs in dit leven bestaan we niet op een vaste en definitieve manier - we veranderen voortdurend. Er is geen vaste of eeuwige ziel die 'gereïncarneerd' kan worden in een nieuw lichaam, wat verklaard wordt door de leer van de insubstantialiteit. Er gaat iets door na de dood, maar het is geen 'ziel'.

Als dit je verbaast, ben je niet de enige. De Boeddha heeft nooit een systematische uitleg gegeven over hoe wedergeboorte werkt, en de verschillende scholen van het boeddhisme hebben verschillende verklaringen voorgesteld. Het uitgangspunt is de boeddhistische leer van de voorwaardelijkheid, die het leven ziet als een proces waarin toekomstige effecten optreden in overeenstemming met de huidige omstandigheden. Op dezelfde manier is het volgende leven afhankelijk van het vorige. Het precieze verband tussen de twee blijft een mysterie.

Analayo, een boeddhistische monnik en specialist in het oude boeddhisme, legt uit dat de boeddhistische leer onze identiteiten ziet als “een veranderingsproces van een veelheid van onderling afhankelijke mentale en fysieke fenomenen die werken onder de algemene invloed van een complexe reeks oorzaken en omstandigheden”. De belangrijkste voorwaarden zijn ieders opzettelijke handelingen (karma) in lichaam, spraak en geest.

Is het waar dat het boeddhisme zegt dat ik herboren kan worden als een dier of een geest?

De staat na de dood is als een droomstaat en zijn dromen zijn de kinderen van de mentaliteit van de dromer.

Het Tibetaanse Boek van de Doden

De leer over wedergeboorte is verbonden met de visie op de wereld waarin het boeddhisme zich ontwikkelde, die een reeks 'geestenrijken' en 'goddelijke rijken' voorstelt. De bewoners van sommige van deze rijken zijn gelukkig, terwijl andere gekweld worden. In totaal zijn er zes hoofdrijken, vier spirituele rijken en de dieren- en mensenrijken.

In alle premoderne culturen geloofden mensen in zulke spirituele rijken, en velen doen dat nog steeds. In boeddhistische teksten wordt beschreven dat mensen geesten en goden van verschillende soorten zien en met hen praten, en de meeste verhalen over wedergeboorte in boeddhistische geschriften zeggen dat een stervend persoon opnieuw geboren wordt in een van deze spirituele rijken.

In het boeddhisme hebben deze spirituele rijken weinig te maken met het pad van de boeddhistische praktijk, maar ze helpen wel om de redenering achter wedergeboorte te verklaren. Als we ons kunnen voorstellen dat wezens in een niet-fysieke vorm bestaan, is het gemakkelijker om ons voor te stellen dat ze na de dood herboren worden.

Wat bepaalt iemands wedergeboorte?

Traditioneel wordt gezegd dat we herboren worden in een van de zes rijken op basis van de opzettelijke handelingen, of karma, die ons bewustzijn tijdens ons leven hebben gevormd. Na de dood zoekt dit bewustzijn een vorm die overeenkomt met zijn karakter. Dus als de karaktereigenschappen die je tijdens je leven hebt ontwikkeld dierlijk zijn, zul je waarschijnlijk herboren worden als een dier, enzovoort.

Het Tibetaanse Dodenboek, of Bardo Thodöl, illustreert dit proces door de periode na de dood te beschrijven waarin het bewustzijn van een overledene een van de zes rijken ontmoet en erdoor wordt aangetrokken.

Waarom willen boeddhisten ontsnappen aan de kringloop van wedergeboorten?

Wedergeboorte lijkt misschien opwindend en te verkiezen boven de volledige vernietiging die ons vanuit een materialistisch perspectief voor ogen staat. Voor het boeddhisme dwalen we in onze herhaalde wedergeboorten echter blindelings tussen levens, en sommige daarvan zullen waarschijnlijk intens pijnlijk zijn. Het volgen van het boeddhistische pad naar Nirvana betekent het vinden van een progressieve richting, die leidt naar volledig en blijvend geluk, vrij van elke gehechtheid aan wedergeboorte.

Transmigratie heeft geen bekend begin. Er is geen beginpunt voor voelende wezens die dwalen en transmigreren, omhuld door onwetendheid en gehinderd door hebzucht. Zo lang hebben jullie lijden, kwelling en rampspoed doorstaan, waardoor de kerkhoven overspoeld werden. Het is genoeg voor jullie om gedesillusioneerd, onpartijdig en vrij van alle voorwaarden te worden.

De Boeddha, Samyutta Nikaya